Farrapes de maíz.

Goyo siempre fuere de la opinión que les mazanes robaes son les que meyor saben. Llevaba abenayá col rixu de comer una bona platada de farrapes. Asina qu'escurrió que les que meyor-y teníen de saber yeren les tresnaes con maíz robao.

Pela nueche garró'l coche y enfiló pa les afueres de la ciudá. Entamó a circular despacín achisbando les güertes y les caseríes. De sutrucu, pasó per delantre d'un horru onde s'aldovinaben panoyes colgando nel corredor. Empecipió a naguar pensando nes farrapes y decidió parar ellí a robar.

Esmucióse despacín pela subidoria y cozcóse a les panoyes. Cuando diba entamar a meter delles na mochila, sintió que-y picaben per detrás.

-Qué, aburríeste y decidisti robar unes panoyines, ¿eh?.

Tres solombres como tres armarios zarráben-y el pasu.

-Nomenón-tatexó Goyo-. Ye que diba en coche y entós vi... y veréis... el casu ye... nun penséis que yo... ¡préstame tanto comer farrapes...!.

-Pues nun te preocupes, hom, que vamos date nosotros a embute pa que te fartuques per munchu tiempu.

Y el que dirixía'l tríu, añadió dirixéndose a los otros dos:

-Venga, chachos, vamos "proceder".

Los acompañantes garraron a Goyo, baxáron-y pantalones y calzonciellos y inclináronlu p'alantre. El terceru, garró una panoya, esfoyóla y embocó-yla pel aquello.

-Voi date un supositoriu que te va dexar empalagáu pa una temporada, yá verás.

-¡Arreniego del degorriu!. Pero, ¿qué vais facer, ho?. ¡Aaaiiii!.

Nel hospital de Xove en Xixón nun daben creitu a la esfueya que fixeren con aquel home que-yos dexaren a la puerta d'urxencies unos paisanos que colaren nun Renault coloráu. El feríu presentaba unos desgarros na regaña como pa respigase. Lleváronlu darréu pal quirófanu onde tuvieron un par d'hores trepando per él.

Cuando llevaba yá un par de díes nel cuartu del hospital, aportó la hora de la xinta. La enfermera apurrió-y a Goyo un platu con daqué desfecho.

-¿Qué ye esto?-entrugó él poniéndose un poco repunantucu.

-Farrapes. Son farrapes de maíz.

-¿Cómo ye, ne?. ¡Eso nun lo como yo nin atáu a la cama!-remontóse l'operáu.

-Nun te preocupes -dixo la enfermera fría como un carámpanu-. Si nun les comes tu per delantre métoteles yo per detrás.

Cuando fueron a recoyer el platu de Goyo, enxamás recordaren atopar otru tán rellambíu. ¡Nin que-y lu punxeren so los bigotes al mesmísimu gatu...!.

Ocre.

Fuera falopa y el cutu taraza. Atapez.

Restallen los gárabos na foguera. Suenen los regodones cutíos. Hai trepe tresnando lláscares, güesos y  pelleyes.

Ruxe'l ríu allabaxones nes coraes de la cueva furando'l so calce cada vez más fondu. Los pingolexos goterien. La escuridá respiga.

Nun requexu,  la lluz de la cañamina alluma la parede. El xamán ta p'acabar la imaxe d'aquel mamuth que da coruxía. Esparde un mogote d'ocre p'hacia u s'afaya'l coral...

Fuera sigue falopando y tarazando’l fríu.

El clan esmordigaña los últimos cachos de carne. N'acabando, otra vuelta va tornar la  fame.

Cola alborada ye mester salir a cazar. Sollertes y arrechos pa cuando'l mamuth, que pecigaña agora pente solombres nel somantu'l so abellugu, camude en xigantescu y real so la lluz del día.

Un conseyu médicu.

Cuando entrare de guah.e allá naquel chamizu metanos un castañéu yera predecible lo que diba durar. Y aguantó bien poco, miániques. Porque pasaba más tiempu empinando'l coldu qu'ayudando al picador que-y asignaren.

Buscó dempués modo en más sitios y colocóse de dos maneres. Llaboralmente y esnalando en cuellu de Morféu per aciu'l zusmiu formientáu d'uva. Asina qu'acababa siempre de la mesma manera. Albintestate.

Punxo dempués un chigrucu, pero foi meté la raposa nel gallineru. Yá'l nome que-y punxere indicaba'l so enclín: "Marqués del Pelleyu". Y, efectivamente, acabó siendo vezu pente los clientes velu roncando la mona abrazáu a un pelleyu de tintu peleón neto a si tuviere quiscando con una meñaca inflable. Al final, negociu trancáu.

Foi entóncenes cuando tomó una decisión radical. Tenía qu'empobiná la so vida d'otra miente. Iguar aquella trayectoria llaceriosa que llevaba. Entamó a procesionar peles consultes de milenta médicos que lu encamentaben que dexare la bebedera y acuriosare aquella vida de xostrón que llevaba. Por fin, el doctor caberu al qu'acudió tocó-y la fibra sensible cuando, engurriando'l ceyu, mirólu entientes y espetó-y con voz arrestiellada:

-Si sigues asina, manín, vas mui mal. Lo tuyo ye espichala ensin dulda. Asina que si quies espichala, por mi adelantre, que yá yes mayorín pa saber lo que faes.

Dempués vinieron una carrapotada de nueches de velea, esperteyando amugáu en sudu y cabruñándo-y nes vidayes aquella frase cimera: ¡Espichala!. ¡Espichala!.

Y, de magar entós,  enderechó dafechu'l rumbu. El día de San Xosé, allá pel mes de Marzu, sonó'l turullu que-y señaló la nueva vida na que se somorguiara. Nun una gota de vinu más esnidió pel so gargüelu p'abaxo. Agora otra mueya llamaba al so corazón a la romería celestial pa la qu'enfilaba gayoleru y enfotáu. 

Porque yera escuchar el troneyar de los voladores y daba un surtíu pa, de siguío, xispiar camín del sitiu au españaben aquellos artiluxos a manera d'aldu que llevaba al ramu de lloréu que señalaba'l recintu sagráu. Tamién foi naquella dómina cuando-y punxeren el nomatu, que lu conocíen por él, dayures onde se presentaba: "Pieslla-Llagares". Anque, pa dicir la verdá, casi nunca pesllaba nengún, pues davezu garrábenlu en pelondines y aventábenlu portón p'afuera mientres-y esberridaben en focicu les mayores barbaridaes que'l siempre retrucaba de la mesma manera, tatexando y zarapicando:

-¡Yo solo faigo lo que me dixo'l médicu!. ¡Toi espichándola!. ¡Y bien que la espicho, rediós!. ¡Que yá soi mayorín pa sabé lo que faigo!.

El güevu'l basiliscu.

Acabante facer una miñatura maxistral, el monxu Agustín aplicábase historiando una capitular d'aquel códiz cola maña y prestancia qu'avezaba a remanar. Foi entós cuando l'hermanu Cirilo cozcóse-y xuxuriándo-y a la oreya:

-Tenémosla entamada. Apaeció'l güevu d'un basiliscu pa la mano fuera del ventanu'l gallineru.

Agustín arremelló los güeyos como platos y llevantóse pa siguir a Cirilo empobinando dambos camín del piteru. Ellí nun requexucu'l ventanu había un nial y nél un güevu ñarru y ablancuzáu. Yera un güevu gafu que namás que-yos podía trayer llaceries a la hermandá del conventu, taba claro.

Dambos monxos alcordaron guardar el secretu pa nun axorizar a naide más. Pañaron el güevu a furtadielles y guardáronlu  nun llugar seguru na celda Cirilo. Agora habíen d'entainar a destruilu y tar n'adelantre sollertes pa que'l malfadiáu gallu colloráu que lu punxere nun tornare a facelo otra vuelta.

Pasaes les doce de la nueche Agustín y Cirilo garraron el güevu y metiéronlu nuna fardela. Salieron pa la güerta'l conventu y con un martiellu machucáronlu y enterraron los escarrapios echándo-yos penriba cal vivo. Dempués tornaron a les sos celdes asoliviaos pol llabor perfechu.

Yá pela mañana los monxos arremolinábense alredor d'un nial qu'había pa escontra'l ventanu'l  gallineru. Facíen comentarios y degomanes. Cuando vieron aquel corriellu pa onde punxera un güevu una gallina y lu guariara una sapu, a Agustín y a Cirilo púnxose-yos un nuedu en gargüelu que los añusgaba. ¿Qué taba pasando ellí?. ¿Apruciría otru güevu más?. ¡Rediós d'aforfugu!.

Cuando llegaron al requexu onde s'apiñaba aquella xermandía comprobaron la razón de tantu baturiciu y espectación. Una palomba engrifada daba vueltes como  alloriada alredor d'aquel nial mientres miraba pa los presentes como rispiendo por una esplicación de pa ónde recóime fuere a parar el so acoricáu güevu.

La Güestia, más o menos.

Yera'l mes d’Ochobre un sábadu pel atardecerín. Los tres rapazos esmuciéronse, callandino, pa la güerta Fausta y arrampláron-y con una calabaza dexándola bien escondida pal día siguiente.

Yá de domingu entamaron la xera. Fixéron-y un furacu circular na zona'l rau y empezaron a agüecala. Dempués tarazáron-y tres güecos triangulares, dos pa los güeyos y l'otru pa la nariz. Una media lluna colos cuernos p'arriba yera la boca onde espetaron cachos de paliyos pa igua-y los dientes. Llantáron-y per dientro un cachu vela y yá taba tresnada la calavera.

Col atapecer del día amatagáronse nun requexu'l camín que llevaba a la fonte onde avezaben a dir por agua los del llugar. Aquel día taben de güevu. Un puñáu rapazuques enfilaben camín p'alantre parlotiando gayoleres. De secute, empieza a xiringase una sebe, xube una pantasma redonda echando fueu per güeyos y boca y, ente rinflíos y gufíos, siéntese burbusar aquella vozona d'ultratumba: "¡Andái de día, que la nueche ye mía!".

Faltó-yos tiempu a les guah.aques p'aventar calderos, perder madreñes y, ente glayíos, berríes y dalgún qu'otru raspionazu escontra'l bardial, salir xispiando pa casa. Al poco, aportaren muyeres y homes con palos, fesories y tolo qu'atoparen a mano pa contra'l sitiu onde s'apaeciere l'aquello. Pero nin rastru de gufíos, xorrascaes, nin bisarma dalguna. Total, qu'arredonando pa casa.

Al día siguiente, foi mui comentáu en tola rodiada aquel sucesu. Coses de rapacetos, seguro. Tamién dalgún vecín tuvo que sentir los llamentos de Fausta por cuenta unos folganzanes -"¡la cuna que los añó!"- que-y furtiaren de la güerta una calabaza guapísima.

Un valtu na ribera.

Taba l'home de la boina sintiendo aquel ventinueve de xunu recitar l'amuravela metanos un zurriburri tremendu y baxo un sol que derritía les neurones allá na ribera pixueta. El recitador acababa de soltar unos versos mientres miraba pa los que s'allugaben nel palcu d'autoridaes y l'home de la boina esmocayábase de risa. Entós sintió que lu picaben per detrás.

Xiró y vio al home del sombreru que lu miraba entientes y mui seriu.

-¿De qué se rii usté?- espetó-y secu aquel home que tenía detrás con xestu desafiante.

-Home, de lo qu'acaba de dicir el pregoneru, tuvo prestosísimo- contestó l'home de la boina tan campante.

De sutrucu, l'home del sombreru emburriólu zampándolu en suelu dempués de zapicar na pierna d'un rapazón que paecía más que pierna un pegoyu. Nun podía creyer lo que-y acabare de pasar. Bufando, l'home de la boina llevantóse enfilando al home del sombreru y ellí mesmo improvisaron un valtu ente puxos y iñíos.

Féxose entós un corriellu xente ante la indiferencia del restu'l personal que siguía como si nada atendiendo pal pregón. Una llamada de móvil a los municipales fixo que se personaren nel llugar y detuvieren a los dos combatientes. Garraron del suelu les sos respectives prendes de cubrir la tiesta y empobinaron pa les dependencies cuartelaries.

-Pero vamos ver, señores, ¿a qué vieno esta amarraza?, ¿quién d'ustedes la entamó y por qué, si se pue saber?- entrugó un municipal bastante enraxonáu.

-Foi él- dixo l'home de la boina señalando pal del sombreru que, sorprendentemente, confirmó cola cabeza les pallabres del so rival.

-¿Y pue sabese por qué agredió usté a esti señor?- volvió a preguntar el municipal al home del sombreru.

-Pues porque a esti señor de la boina prestó-y cómo se metíen coles autoridaes y rióse, y da la casualidá que yo soi votante por tradición familiar d'esi partíu al que representen dende siempre. Como yá lo fuere mio güelu y mio bisgüelu. Y como lo van siguir faciendo los mios fíos y nietos. Eso ye sagrao y si tengo cerca a dalgún que faiga de tán grandes eminencies risión, aperríllo-y ensin más porque considero que se tán moflando de la mio familia- enxareyó l'home del sombreru poniéndose de pies y con un aire mui solemne y hasta marcial.

-¿Y d'ónde sacó usté que los versos diben pa contra les autoridaes de la tribuna?. Perdone, pero tien una pinta forasteru de meter mieu. ¿Entiende usté bien el pixuatu?- dixo'l municipal estrañáu pola seguridá del interrogáu.

-Pues non. Nun entiendo migaya. Pero nin falta que me facía entender nada.

-¿¿Entós??- entrugaron a coru los presentes na estancia arremellándose incrédulos nel home del sombreru.

-Mui fácil- respondió él mui terriu- durante' restu'l pregón taben toos enchipaos, con cara risa y les cabeces bien altes y, de sópitu, punxéronse serios, húbolos que miraben pal suelu, otros p'arriba, dalgún tusía, y hasta una señora ilustre metió'l focicu pel llibru onde apaez escritu'l testu l'amuravela como pa centrase nos versos... ¡y eso que lu tenía garráu al vies...!

Cohors V Asturum.

Ye la tercer vegada que me ven cabo'l ríu cuando nun tuvi ellí. Ta bien claro. El güercu anunció per tres veces yá la mio muerte. El badagüeyu nun almite dulda. Mañana, na batalla, voi morrer.

Esta tarde falé col home de más confianza que tengo. Casi un hermanu. El va encargase de facer la mio estela. Va quedar asina afitada la mio alcordanza al traviés de la piedra. Y quiciabes d'esta miente nun seya escaecíu pa siempre endolcáu pola nublina del tiempu.

Queden lloñe'l mio llar y la mio xente. Cuantayá que los dexé atrás por aciu de Roma. Combatí bien y fui honráu. Algamé'l grau de signifer. Eso fixi estos años hasta hoi. Caminar y lluchar. Porque mañana yá nun voi tar nesti mundu. Nin voi poder tornar enxamás a la mio tierra. Nin siquiera nella nunca nun va descansar el mio cuerpu.

La piedra ye duro y dacuando paez eterno. Enfótome na mio estela. Quiciabes cuando pasen munchos años y xeneraciones y yá nun quede escarrapiu míu daquién l'atope. Y pueda veme grabáu nella. Y tamién poles lletres grabaes nella saber quién foi, cuál foi'l pa, de qué castru y tierra vieno, reclutáu na Cohors V Asturum, un signifer de nome Pintaius

.

El Cuquiellu.

Balba y Colás yeren mozos cuantayá, pero a ella nun-y prestaba casase enagora. Esto a Colás probecía-y cada vuelta más y nun veía nunca'l momentu de xuncise cola so moza en matrimoniu.

Un día que Balba taba garrando un calderu d'agua na fonte, sintió cantar al cuquiellu: "¡cu-cu, cu-cu, cu-cu!". Ella creyía muncho nestes coses y entós violo claro. Cucara tres veces y a los tres años xustos taba casada con Colás.

Llevaron toa una vida de felicidá xuntos y pa celebrar les bodes d'oru entamaron una cena nun restaurante de ringurrangu. A la hora los cafés díxo-y Colás:

-A, ne, ¿tu cuando supisti que querís casate comigo?.

-Una tarde cabo la fonte cuando sentí cucar al cuquiellu.

-¡Ai, bobona!-contestó-y Colás. Nun yera'l cuquiellu sinón yo que taba amatagáu tres la castañalona qu'había ellí achisbándote...

A los dos meses d'aquella revelación Balba y Colás taben acabante roblar el so alcuerdu de separación nun bufete d'abogaos au punxeron puntu y final a toa una vida feliz y a comuña. La muyer enxamás-y diba perdonar aquel engañu al so maríu. ¡Asonsañar al cuquiellu pa casase!. ¿Ú se viere cosa tala?.

De la que salíen del despachu, el reló de pendilexu que colgaba nuna de les paredes daba la hora: "¡cu-cu, cu-cu, cu-cu!"

La Carta.

Siempre pela nueche alcordábase d'ella. Toles nueches estrellaes. Entós alendaba fondo. Resfregaba los güeyos clisaos y cansos. Asomábase pela ventana y miraba pal cielu. Ellí taba la so fía.

Dempués quedaba pensatible una vegada ensin midida nel tiempu. Y sentábase nel bancu vacíu, de la cocina vacía de la casa vacía.

-Voi pone-y una plumada...-xuxuriaba repetidamente toles nueches.

Porque toles nueches l'afalaba'l rixu de manda-y unes pallabres. Toles nueches durante tantos años yá que nun s'alcordaba de cuándo entamare cola repitición d'aquel ritual: la ventana, el cielu, los güeyos, la carta pa la so fía...

Nortiando pal firmamentu, cuando les estrelles aprucíen ceguñando como una pintalarrama de güeyinos azules y ñarros, buscábala y veíala. Ella tampoco nunca faltare a la cita con so ma cuando pela nueche'l nuberu guardaba'l rebañu algodonáu na so corripa.

Darréu escarabayaba sobre'l papel rebilicoques nun idioma que namás que la so fía y ella pescanciaben. Una nueche, y otra nueche, y otra, y otra...

La llábana de los sos ochenta y seis años arregallába-y el llombu abangándola. La so mano tremando y ensin pulsu dalu siguía escribayando, el so maxín aneciaba recordándola, los sos güeyos mirando allaribones...

Viviere sola tola so vida desque sos padres colaren pa siempre d'esti mundu cuando ella tenía quince años. Enxamás se casare, nin tuviere mozu, nin lo fixere, nin pariere. Tola vida naquel cuetu curiando'l ganáu, fesoriando na llosuca... Y toles nueches estrellaes garabatiando naquel papel nesi idioma qu'empleguen los que nunca nun adeprendieren a escribir...

La so fía nun morriere. Simplemente vivía nel cielu de magar ella tenía quince años. Ellí lleía les cartes que so ma, ensin faltar nin una sola nueche, nidia, estrellada y sele, iguaba mientres resfregaba los güeyos clisaos y cansos.

Los Pezos.

Entamaren a llamalos asina, "los pezos", desque na so piel apaecieren manches y pintalarrama pola mor de les radiaciones. Yá se sabe que pezu ye aquel home o animal con pintes na pelleya. Esta malura y otros cáncanos fueren les consecuencies del material radiactivo guardao nes sos galeríes mineres dende diba pa trenta años.

Cuando dieren l'anuncia de camudar les vieyes mines en depósitu de residuos radiactivos, la xente nun se preocupare un res. Nes sos conversaciones d'aquel entós remanecíen otros temes más importantes:

"Tenemos una selección de fútbol con un gran futuru...". "Esi rapaz de Gran Hermano ye un bragueteru aprovecháu...". "Esti branu voi turrar col sol mediterráneu...".

Dempués pasó'l tiempu y aniciaron les malures. Comentábase entós que si antaño se morría de silicosis, anguaño morríase d'esto otro, que'l trabayu ye lo que tien, y al progresu hai que-y pagar dacuando col tributu de la salú.

Nos hospitales de " los pezos" yá amestaren les unidaes oportunes p'atender al númberu creciente d'enfermos con cáncanos. Les conversaciones de los ingresaos y visitantes nun estremaben migaya de les de bien d'años p'atrás:

"Esti añu'l Madrid sal de la tabla con esi equipazu...". "En Salsa Salsera la cuñada d'aquel toreru dio-y a retorcer...". "Los mios nietos van braniar a una playa d'Alicante...".

Asina trescurría la vida diaria na tierra de "los pezos", antiguamente minero, coles vieyes galeríes abellugando refugayes radiactives, y un final anunciáu pa tantos nos cuartos hospitalarios axeitaos a costa fecha p'aquelles enfermedaes inevitables...

La vaquina de Dios.

Hai dies de suerte. Como aquel qu'entamaba pa Ramón. Porque hai que tener suerte pa llevantase, dir pa la llosa, y comprobar cómo una vaquina de Dios se te pon na chaqueta, cacipla un migayín pela manga, y dempués esnala. Asina que Ramón pensó qu'aquel día taba de suerte y había que lu aprovechar. 

A un tiru piedra más p'abaxo taba la casería del so vecín Pericu. Y nella una vaca-guo alloriada ratina, que lo mesmo salía a la caleya a llambete como un perru que te turriaba ensin más.
 

Dempués de caciplar na so antoxana, Ramón empobinó caleya abaxo y pasó per delantre cá Pericu. Y foi entós cuando a la vaca ratina alloriada faltó-y tiempu pa puñalu dexándo-y la culera fecha una llaceria.
 

Tuvo la suerte qu'ente unos vecinos que taben per ellí charrando echáron-y una gabita, empixanon a la vaca, y lleváronlu pal hospital.
 

Ellí, al ver aquella estroza, mientres entainaben a preparar el quirófanu, entrugó-y un médicu:
 

-Pero, home, ¿qué perru lu encetó d'esta manera?.
 

A lo que Ramón arrepostió:
 

-¡Ca!. ¡Perru nengún!. ¡La vaquina de Dios!.

El brañeru marnuetu.

Conocí siendo  mozu a un brañeru que quixo ser pescador, anque la mar namás que la viere un par de vegaes y dende la oriella. Llamábase Favila como'l famosu rei. Asina qu'un día baxó del so mayáu y enrolóse nun barcu de baxura nun puertu de mar.

La primer selmana nun pescó nada por aciu de que la pasó toa vomitando pela borda ente amoriaciones y pensando que'l mundu diba finar pa él en cualquier momentu. Pero foi alicando y como yera pertrabayador y arteru aprendió llueu l'aquello de la pesca y foi mui apreciáu pol patrón y los compañeros.

Pasó d'esta miente bona parte de la so vida y yá de vieyu fixo alcordanza de la so esistencia humilde y trabayando de contino y entró-y otra vuelta la señardá de la braña polo que tornó a pasar ellí los sos últimos años dedicándose a pastoriar como cuando yera mozu.

Un día empecipió a sentise mal y foi al médicu que-y dixo que tenía una enfermedá incurable. Esto tráxolu pensatible una temporada, amusgáu y ensin falar nunca con naide. Una tarde sintió comentar a unos pastores qu'andaba pela rodiada un osu bien grande. Entamó entós a buscalu hasta que lu foi atopar nun requexu d'una biescuca. Enfiló pa él y engarráronse. Darréu l'osu desfíxose del brañeru.

Cuando lu atoparon agonizando foron pa escucha-y les últimes pallabres que xuxurió:

-Pasé tola mio vida dende rapacín trabayando honradamente y enxamás salí de probe. Asina que paecióme afayadizo morrer como un rei faciendo honor al mio nome.

L'aquello de l'aventura.

So güelu paternu sintiere'l rixu de conocer mundu y embarcare camín de tierres llonxanes. Percorriere pueblos y cultures hasta qu'atopare un día con una xente gayolera que vestía con taparrabos y llevaba ñarigones. Acabó guisáu con una guarnición de raíces arumatizantes faciendo de manxar exóticu. Un puñaducu de güesos royíos fuera lo que quedare d'él y guardábalos con ciñu nun arca dientro d'una caxuca metálica.

So güelu maternu cruzare tamién los mares. Enfotáu que taba na esistencia d'ayalgues a magüeyu per tierres americanes nun duldó en dir buscar fortuna. Pero los únicos qu'atoparon fortuna foron una tribu de xíbaros que blincaron gayasperos echando ixuxús a la so manera cuando vieron aquella cabeza redonda, perfecha y maraviyosa pa reducila usando sabies técniques ancestrales. Por caramboles de la vida, la cabeza del güelu difuntu, del tamañu d'una bola de billar, quedare reposando nuna estantería del armariu que tenía nel salón.

Asina yera qu'a Xuacu l'aquello de l'aventura venía-y de familia. La caxa colos restos esmordigañaos d'un güelu y la cabeza reducida del otru yeren como campanes que troneyaben un día y otru recordándo-y que tenía qu'enfilar a buscar esperiencies inolvidables per ende p'acullá mundu alantre. Poro, cuando coincidió naquella tabierna chusquera con Felipe, un charrán d'oficiu desconocíu que mataba'l tiempu abrazáu a una bota vinu y saliándose nuna barcuca pacia la zona de la Herbosa, creyó dafechu lo qu'aquel llobu de cantina-y cuntare.

Según Felipe, enfrente d'aquella islla reposaben los restos d'un galeón inglés que fundiere sieglos atrás tres arrastralu la vagamar contra los cantiles y qu'él descubriere una tarde cuando cayó al gua tando a percebes. De magar aquelles dómines, reposaba nel fondu apináu d'oru, xoyes y bayura. Namás que teníen que somorguiar, dir xubiendo a la barca aquel tesoru y enfonilando nel sótanu d'una casa medio esbarrumbada que tenía a un tiru piedra de la costa. Total, chupao. Nin que la llingua de Felipe trabucare como cuentu risa, nin que del so gargüelu escapare un cheirón como p'atufar al más pintáu llevantaron dulda dala nel empapirotiáu Xuacu que papó tola historia de cabu a rabu.

Y ello foi na mañana d'aquel día soleyeru, mientres una barcuca que navegaba pa onde la Herbosa entornaba echando al agua a los dos tripulantes que llevaba a bordu, cuando un grupu d'escursionistas qu'andaben de turismu pela zona'l Cabu Peñes  entamaron a señalar col deu xuxuriando y esparabaniando pola escena que taben contemplando allalantre na mar. Foi tamién naquel intre cuando Xuacu recordó, pela primer vegada desque s'enrolare naquella lloriada pa refalfiar de fortuna, que nun tenía nin puñeflera idea de nadar, mientres daba manotaes al debalu y diba tragando paparaos d'agua fundiéndose camín d'onde se suponía que taba'l galeón atarraquitáu de riqueces.

Allá un cachu, llegó una llancha de salvamentu y los socorristas llograron sacar del agua a Felipe y a Xuacu. El primeru apapiellaba amoriando y cuspiendo agua entrín y non diba alicando pali que pali. Pero Xuacu daba directamente les boquiaes esteláu en cielu y ensin que fueren quien  a reanimalu. Cola última arcada, un bígaru de pates salió de la so garganta xiringando gayoleru unes antenes colloraes como saludando a la vida, mientres l'aquello de l'aventura embarbiaba definitivamente a Xuacu na busca d'esperiencies inolvidables allá nes tierres llonxanes de la ultratumba.

Far West.

Definitivamente, el tramperu O'Cágonros taba a piques d'alloquecer. Aquello yera'l mundu al vies. Yá diba la tercer vegada consecutiva que los castores-y poníen les garduñes a él pa garralu. ¡Les sos propies garduñes!. Nun yera a saber por qué raru mecanismu aquellos animales desarrollaren en cuestión de poques selmanes tanta intelixencia. Nun sólo nun yera a garrar ún, ye que queríen garralu ellos a él.

Y dempués vieno lo del venáu. Aquello yá yera como pa ponese a mexar y nun echar gota. Viólu paciendo tranquilamente. Apuntó p'aperrilla-y, y va l'animal y echóse cuerpu a tierra nel más puru estilu militar pa esquivar el proyectil. Dempués guardóse tres d'un árbol y escucólu dende ellí esquivándo-y tolos tiros. Pero lo qu'escapaba a toa comprendoria foi cuando l'animal dio-y el culu y con una coz artera aventó un morrillu contra O'Cágonros que-y pasó talamente raspiándo-y una vidaya.

Y qué dicir del so amigu, el nativu Pluma Chunga. Años de compañerismu y bon entendimientu, y aquella tarde... Pues que diba'l bon tramperu a regala-y unes pelleyes y unos mogotes de cecina de bisonte al so compañeru del alma y va y recíbelu llantándo-y una flecha nel costazu izquierdu, que a poco más y fíende-y pela metá'l corazón. Dempués empecipió a nubláse-y la vista, a taramiellar... y perdió'l sentíu...

Cuando esconsonó O'Cágonros vio aquella imaxen espantible. El castor, el venáu y Pluma Chunga abangábense enriba d'él sorriendo con unes vestimentes blanques. Pescanció entós que morriere y taba nel mundu de la ultratumba y tornó a desmayáse somorguiándose nel suañu...
(..............................................................................)
Nuna esquina del cuartu del hospital de San Agustín d'Avilés, el médicu esplicaba a la desconsolada muyer del alministrativu camudáu en tramperu imaxinariu espatarráu na cama y al so fíu'l gafu desenllaz d'aquel episodiu llaceriosu:

-Quince díes trancáu en casa delantre del televisor papando les repeticiones de toles películes del Far West qu'echa pela tarde la TPA y alimentándose cásique namás que con palombines de maíz ye normal que dieren esti resultáu. El probe tien una chifladura de campeonatu. A ver si cuando despierte y recupere un migayín lu mandamos a siquiatría. Pero, polo menos, quedónos desnutríu, pero nun morrió de fame. Garrémoslu a tiempu...

Un atracu.

Cuando Xulín recordaba aquella recortada metanes les sos ñarres inda tremaba de mieu. Diba unos cuantos años un amazcaráu atracárelu na güevería onde trabayaba. Amás del sustu y les perres, aquel sucesu costáre-y el puestu trabayu. Nun fuere enxamás a salir de probe.

Tolo contrario que Damián. Esi amigu de so, pasare de malvivir como llimpiabotes a engolase na bayura. En bien pocu tiempu pasare de vivir nuna casuca d'alquiler a facelo nun xalé bien grande, y de movese n'autobús a guiar un haiga de los que facíen de naguar.

Una día invitó Damián a Xulín a cenar nel xalé. Cuando taben col café, la copa ya'l puru, punxéronse a remembrar vieyos tiempos. Salió entós la espirica de cuando ún trabayaba na güevería y l'otru de llimpiabotes, y cómo dalgunos llograben espolletar na vida y otros nun yeren pa salir de probes... Tando nestes, entrugó-y Xulín a Damián cómo s'arreglare pa endrechar la so vida hasta consiguir nalar na bayura. Y entós Damián contestó-y:

-Echándo-y...¡güevos!.

Asturiense.

De mañanina, el grupu distribuyóse caún a realizar la so xera. Dellos homes, empobinaron pa la viesca en busca de daqué pa cazar. Allalantre, pal pielgu del ríu, los rapazos prietu y roxu diben echar los anzuelos col envís de sacar dalgún pexe. Pacia'l pedreru, foron un grupu de muyeres coles erbíes de piedra al llabor de mariscar. Los más vieyos colaron ayuri a la busca de frutes y raigaños...

Nel campamentu, quedare namás que l'home reflesivu. Nortiaba pensatible pa ú foren unos y otros. Dacuando, pasiaba coles manes garraes atrás, siempre camentando, parando, observando, otra vuelta caminando. Yera la so xera. Tol mundu tenía de respetar el so xacer. Imaxinaba, argutu, cómo desquiñonar lo algamao y axeitar los llabores del siguiente día. Cavilgaba tamién na manera de tornar cualquier niciu d'insumisión que cuestionare'l so sitiu cimeru dientro'l clan.

Cuando aquella tarde, abenayá, s'adentrare sólu nos requexos más solombriegos d'aquel  abellugu onde apilaben cáscares y escarrapios cola so llámpara de cañamina, entendiérelo too. Aquellos grabaos y dibuxos que viaxaren en pelondines dende'l pasáu,  alitando vida pente lluces y solombres delantre los sos güeyos, burbusáren-y alto y claro que tenía brenga de cabezaleru.

Morriere de mieu.

Nel colexu, los cures axorizábenlu con degorrios y fueos infernales onde amburar eternamente.

En casa, faláben-y de cocos, paparresolles y manones que-y podíen facer mal abondo na escuridá del cuartu.

Aquella nueche achucóse y nun foi a zarrar güeyu. Toles bisarmes que-y inxertaren nel cerebru entamaron a danzar espantibles alredor de la so cama.

Sudorientu y tremando salió del cuartu y acurrucóse fuera la casa engurrionáu escontra la parede. Yera'l mes de xineru.

Col alborecer alcontrárenlu muertu. Dalgunos vecinos xuxuriaben que'l probe neñu morriere xeláu de fríu.

Pero equivocábense: morriere de mieu.

Prueba De Valor.

El barganaz onde se diba celebrar el gran combate taba atarraquitáu de xente arrodiando'l so perímetru. La Prueba de Valor que diba decidir si'l gran xefe Pamestona tornaría a ganar l'honor de dirixir la tribu de los feseanios dos años más taba a puntu d'entamar.

D'un requexu salió l'osu Yogui desafiante y gafu caminando siempre a dos pates. La tribu acorviólu ya insultólu tolo que quixo y más. Empobinó pal centru del recintu y quedó a la espera de que saliere'l so enemigu.

Ente una mar de glayíos, aplausos, iñíos, dees francíes por espatuxos y bazos fendíos por coldos eufóricos, salió'l gran xefe Pamestona, col so taparrabos con una rosa collorada bordada primorosamente al altor de los perendengues, faciendo esparabanes y enseñando dos bolones nos sos trabayaos brazos.

El gran xefe ya l' osu miráronse desafiantes y engarráronse con puxu. Una bofetada ensin contemplaciones dexó la zarpa Yogui marcada na cara Pamestona. Pero, lloñe d'acuruxase, el bravu cabezaleru solmenó-y un rodiyazu na coyonera a la fiera que-y fixo pegar una berrida al empar que soltaba un resoplíu propiu d'una ballena de gran tonelaxe. De sutrucu, Pamestona esparrancó les piernes y garrando al osu con una mano de la pechera y pasándo-y la otra pela entepierna hata garra-y la culera llevantólu en pelondines y zampólu en suelu ente un gran estruendu de güesos francíos quedando inmóvil dafechu.

La tribu celebraba enfotada y entusiasmada'l resultáu del combate. El gran xefe ganárase a los güeyos de tola castra feseania'l derechu de dirixir los sos destinos un par d'años más, que traducío a llunes yera una burrada d'elles. Y allá, rinchando, acercábase'l carru apináu de pinchos de tortiella, tiráu por dos gües que casi nun yeren a movelu de lo que pesaba por más que los afalaben, pa festexar la xornada.

Pela nueche, na so tienda, el gran xefe Pamestona miraba con cara circunstancies pal gran fechiceru Carafigu que, encanáu dafechu pa iguar les sos milenta frayadures, rancía tiráu en suelu como un fardu. Trataba de gorgutar daqué ya'l gran xefe cozcóse hasta elli y púnxo-y la oreya raspiándo-y la boca pa sintilu. Un filín de voz salió entós del gargüelu del gran fechiceru Carafigu:

-Anque me mates polo que te voi dicir, gran xefe Pamestona, pa la prósima Prueba de Valor ¡va marutase d'osu Yogui to puta madre!.

¡¡Unga-unga-bam-bam!!.

Cuando'l bravu guerreru Bablenada compareció ante'l gran xefe de la tribu de los Monollingua, Bablenunca, notaba cómo los pelleyos-y esbariaben pela so aflautada cadarma. Ellí llantaos ún escontra d'otru miráronse un ratadín entientes y, entós Bablenada faló:

--¡Escapósenos!

--¿Quéeee?. ¿Cóomooo?--glayó Bablenunca arremellando los güeyos como dos llunes llenes.


--Pues eso, qu'escapósenos...

--¿Y cómo foi eso posible si lu teníeis arrodiáu ente quince?--volvió a entrugar el gran xefe qu'entamaba a ponese colloráu como un pitu per momentos.

--Foi too por culpa del diañu burllón--amestó'l bravu guerreru--.Camudóse nun pataricu xigantescu que s'esbabayaba por metenos nos sos paponos y tuvimos que fuxir a carrenderes...

Fíxose un silenciu sepulcral. El gran xefe Bablenunca daba paseos d'un llau pa otru de la choza coles manes garraes atrás, pensatible. Allá una vegada, qu'al bravu guerreru Bablenada proveciéra-y un mileniu, dixo:

--Llevo naguando tola puñeflera vida por comer un falabable guisáu con castañes y arumáu con fueyes de lloréu. Voi faciéndome vieyu ensin consiguilo y nun pienso morrer ensin prebar esi manxar . ¡Dos díes!. Tenéis dos díes xustos pa poneme un exemplar de falabable bien tresnáu na mio escudiella. En casu contrariu, los vuestros güesos va dir parar al pozu'l Cuélebre Esmellaón pa que dea bona cuenta d'ellos.

L'apolmonáu Bablenada coló coles boleres del gargüelu cásique pesllaes y viendo cómo se-y sumía la vida por falta d'aire ante aquella situación tan aforfugante. Garró un puñáu de guerreros y esmucióse viesca alantre a pola presa que tenía encolingáu'l so destín d'un filu.

(.................................................................)


La tribu baillaba y antroxaba festexando'l banquete del gran xefe Bablenunca. Con un mogote carne nes manes, dába-y taragaños y zarraba los güeyos cola cara p'arriba esfaraguyándose de placer. Enxamás imaxinare que los falabables tuvieren aquel tastu, aquella suavidá, aquel sabor dignu de dioses...

Acabante de rutiar dando asina puntu y final a la pitanza, enfiló pa la choza a descansar como gatu n'escarpín. Enantes d'achucase, garró una llinterna de güesu caña y foi pa un requexu a despidise del so animal favoritu y talismán cimeru. Allumó y... sintióse morrer nel intre. Ellí taba la xaula vacía del so falafino, el páxaru que gorgolitiaba los cancios más melgueros qu'enxamás oyíos monollingua sintieren. De sópitu pescanciárelo too. El maraviyosu manxar qu'acababa d'embutiellar nun yera un falabable, yera'l so adoráu falafino. Salió darréu de la choza y, aconceyando a la tribu, esberridó les pallabres que facíen ferver el sangre y callar al mundu:

--¡¡Unga-unga-bam-bam!!

Los guerreros, enfotaos y secañosos de venganza, empozáronse pente la viesca a la busca del traidor Bablenada que manchare con un chaplón descomanáu la dignidá y l'arguyu de la valerosa tribu Monollingua...

El secretu del capitán.

Ello yera un capitán, curtíu en milenta aventures, que navegara per tolos mares d’esti mundu con un barcu remanáu pola tripulación más artera y preparada qu’enxamás se viere.

Dacuando'l capitán, miraba pal finxu’l cielu, alendaba fondo y gritaba a la tripulación:

-¡Voi trancame nel mio camarote a escribir sobre’l secretu fonderu de la vida!.

Y allá pasaba una vegada na so xera mientres los marinos se miraben unos a otros y xuxuriaben qué gran secretu sedría aquel del qu’escribía’l so capitán.

Un día nortiaron una islla. El capitán ordenó poner rumbu hacia ella. Desembarcaron y díxo-yos a la tripulación:

  

- Señores, voi quedame a vivir equí nesta islla hasta que muerra. Empobinen pal barcu y pongan rumbu a onde’l so instintu marineru-yos aconseye, pero antes…

Y entós el capitán garró tres argolles con una llave cada una. Llamó al pilotu, al marineru que vixilaba allarribón engoláu nel palu y al encargáu de les bodegues.

-Nel mio camarote hai un arca con tres peslleres. Les tres llaves son éstes. Voi da-yos a caún una y dexo al so xacíu'l momentu d’abrila. Dientro alcuéntrase’l secretu fonderu de la vida.

Dempués, quedó’l capitán na islla sigún el deséu de so y la tripulación desplegó les veles y empobinaron mar adientro.

Cuando malpenes perdieren de vista la islla u quedare’l capitán dixebróse la marinería en tres bandos siguiendo a caún de los tres tripulantes que tenía una llave del arca. Entamaron una engarradiella xabaz por aciu d’intentar cada bandu facese coles otres dos y conocer el secretu fonderu de la vida. Al final acabaron aperrillándose toos contra toos. Namás qu’un rapaz que facía de grumete llimpiando la cubierta fuxó d’aquella amarraza escondiéndose nun rincón de les bodegues.

Dempués d’una truena de golpes, tiros, ruios de sables y glayíos fíxose’l silenciu. El grumete salió del so escondite y vio na cubierta una esfueya de cuerpos mutilaos y marinos dando les boquiaes. Buscó los calabres del pilotu, del marineru que vixilaba allarribón engoláu nel palu y del encargáu de les bodegues y pañó les tres llaves del arca.

Entró de siguío nel camarote del capitán y abrióla. Había un mapa d’una islla y unes coordenaes d'aú s’allugaba nel océanu. Pescanció entós que yera la islla onde se retirare a pasar el restu la so vida’l capitán. Fixóse entós qu’había tamién pa una esquina una nota firmada por él y que entamaba: “El secretu fonderu de la vida…”. Dempués continuaba:

“...ye algamar la intelixencia que te permita saber cuálos son el llugar ya’l momentu afayadizos pa safate de la cobicia humana y salvar la tuya”.

La fía de la serena.

Una muyer vilba que vivía nuna aldea tuvo una fía mui guapa roxa y pintalarrama. La rapaza yera revolvina y cacipladora como un trasgu. Un día so ma taba mui engamberriada y, al vela revolver pela cacía, echó-y una maldición: "¡oxalá te conviertas en pexe!". Y por arte de barrabiellu camudó la moza en serena ellí nel intre. Pa evitar que morriere so madre echóla al ríu que pasaba pela aldea.

Y allá foi la serena roxa y pintalarrama nalando y somorguiando ríu abaxo hasta aportar a la mar. Un día que taba zampuxándose pente les foles vio un barcu y averóse a él. Naquel barcu navegaba un rei que tornaba d'un viaxe mui llargu p'hacia la islla u reinaba. Acompañólos la serena xunto a les gaviotes y tolines. Gargoliába-yos cancios prestosos y melgueros y, pali que pali, el rei foi namorándose d'ella.

Cuando llegaron a la islla casóse'l rei cola serena y tuvieron una fía humana guapa, roxa y pintalarrama como la madre. Tamién sabía nalar y somorguiar como ella y cantar cancios melgueros acompañada con una arpa. Morrieron sos padres y heredó'l reinu que llevaba con sabencia y xacíu. Tamién, nes nueches de lluna llena y sele, cuando la mar taba bella, garraba l'arpa y entonaba aquellos cantares qu'anubríen de paz tola contorna mientres arrecendía un arume sonce de salmoria.

Pero un día entró-y una señardá mui grande y entamó a tresalecer por tornar al bierzu de so madre difunta. Asina que fletó un barcu y salió a la mar a la busca de les costes d'onde saliere aquella. Allá una carrapotada de díes algamó'l so oxetivu. Despidióse de la tripulación y enfiló ríu arriba nalando y somorguiando hasta que llegó a la casa de so madre y güela allá na aldea. So güela morriere cuantayá y decidió iguar la casa esgonciada y quedar a vivir ellí curiando animales, semando la tierra y pescando nel ríu, pa lo que yera mui artera por herencia materna. Pasó'l restu la so vida nel llugar onde fore siempre mui apreciada polos vecinos de so.

Y, al dicir d'ellos, nes nueches de lluna llena y sele, cuando na costa taba la mar bella, podíen sentise unos cancios melgueros acompañaos d'una arpa qu'anubríen de paz tola contorna mientres arrecendía  un arume sonce de salmoria. Y cuenten tamién que, pela albancia, al averase al ríu podíen observar dos marayos d'ocle cubriendo les sos orielles.

¡Güi, güi, güi, los de la banda tamos equí!.

Echar el goxu y nun dar batalla nun yera lo nuestro. Porque nosotros yéremos valientes, gafos, heroicos...
  
Aquella tarde aconceyemos y decidimos dir buscar al enemigu. Ellos y nosotros yéremos xermandíes d'edaes asemeyaes, alrodiu los diez años.

Asina qu'enfilemos p'allá cantando enfotaos el nuestru himnu guerreru:

"¡Güi, güi, güi, los de la banda, los de la banda!.
¡Güi, güi, güi, los de la banda tamos equí!.
¡Unos beben vinu, otros aguardiente,
y, los más borrachos, agua de la fuente!".

L'enemigu taba nun prau daqué fondigonáu y escuquémoslos dende la parte d'arriba, un sitiu estratéxicamente afayadizu pal ataque. Foi entós cuando ún de los nuestros dio la voz d'alarma:

-¡Cagondiola, cho, tienen xigante!.

-¿Que tienen qué, ho?.

-¡Que tienen xigante!. ¡Corréi!.

Y... n'efectu, teníen xigante. Percima aquellos guah.es destacaba un rapazón altu y trabáu de polo menos quince años...

Miró pa onde tábemos nosotros, pero poco pudo ver. Porque pa entós yá saliéremos fuxendo a carrenderes camín del abellugu más seguru de caún, que yera la so casa.

Al día siguiente, aconceyemos otra vuelta p'analizar el resultáu de la ofensiva. Por unanimidá decidimos cambiar l'himnu antiguu por otru que me cantare mio güela cuando-y rellatare'l sucesu y que yera más acordies col nuestru valor y decisión ante'l combate:

"¡Cagalera fue al cuartel
y díxo-y al coronel
que punxere la bandera
del color la cagalera!".

Les cuites de Don Calzón.

Aquella tarde d'agua, Don Llucio Calzón Santo axeitábase pa escribir la novela más gloriosa del universu lliterariu con estilu clásicu y artesanal. Selequino, destapó'l tinteru, amugó la pluma y... un chaplón descomanáu espurrióse cola fuerza una vagamar pel foliu en blanco. Llucio nun creyía lo que veíen los sos güeyos. Un movimientu a lo xole de la so mandrecha valtó'l tinteru y tola tinta esparrabanóse pela mesa dexando irreconocible la semeya de la so amante esposa y adorada musa Doña Evelinda Casisói Pura, manchando dafechu y al empar la so foto ya'l segundu apellíu.

Don Llucio, estiñazáu polos nervios y viendo tamién al so segundu apellíu aborronar nos infiernos, llevantóse de sópitu de la siella, nel mesmu momentu que la so mano zurda facía esnalar pel aire la vela cola que s'allumaba desque-y cortaren la lluz por falta pagu y que, dempués de dar dos picos picaños circenses, foi allunizar sobre'l sofá de piel de merucu que comprare recién y que-y costare, non sólo un güeyu la cara, sinón la cara entera, nel comerciu pa xente d'altu escaniellu y más altu entá ringurrangu, "Tonto's Amí". De sutrucu'l sofá entamó amburar neto a un borrón de morgazu ya'l probe Santo salió perdiendo'l calzón como un obús a garrar un calderu d'agua na bañera, xusto nel momentu que la radio anunciaba, per enésima vegada dende había unes hores, el corte del suministru que l'ayuntamientu fixere dende les tres de la madrugada pa iguar una avería causada pola cayida d'un meteoritu con puntería certera sobre la rede d'abastecimientu.

¡Nun podía ser!. El probe señor Calzón, más blancu que la mente d'un amnésicu, empobinó entós pal armariu'l cuartu col envís de garrar una manta zamorana cola que matar el fueu qu'amenazaba la vida de los merucos camudaos en sofá. Ensin vagar p'andar con caxigalines, arrefundióla enriba'l fueu y mangóse tamién él enriba a espatuxar y esparabaniar asemeyando talamente tar interpretando una danza ritual zulú. Dempués d'unos minutos, lo que fueren llames camudaron nuna columna prieta afumando al forzáu bomberu neto a un chorizu de Tinéu. Cuando s'espardió la fumarea púnxose Don Llucio a contemplar aquel desastre y ¡arreniego del degorriu!, nun matare'l fueu cola manta zamorana, sinón col abrigu de pelleya de tígare asiáticu de la so amada Casisói, pasando nel intre de ser prenda naguada por cualquier reina del horterismu a camudar en felpeyu inservible y chamuscáu.

Don Llucio nun aguantó más. Prindáu pola infelicidá más absoluta, zarró los güeyos, reculó unos pasos, y tirose pela ventana col envís d'abandonar definitivamente esti mundu cruel y traidor, dexando como despidida una bona testeriada contra la marcación y escaeciendo llastimosamente que vivía nun primer pisu y que, xusto enfrente, mostraba los sos obleros peraguzaos una chumbera descomanada...

¡Xermanín, échame un culín!.

Aquella mañana Don Quienseya salía del ayuntamientu gayasperu y enchipáu acabante roblar les mil quinientes trenta y dos últimes prohibiciones pa los ciudadanos de la mardomada ciudá. Cuando pasaba per delantre la terraza d'un chigre sintió un orpín posáse-y nes perneres de los pantalones a l'altor de los papos de les piernes. Paró y esnidió per elles el deu llevándolu dempués a les ñarres pa golifar. De sutrucu, un glayíu arruxidó na contorna faciendo qu'hasta'l mesmu sol arreblagare a escondese tres una nube que tenía bien lloñe allá en cielu:

-¡Chiscáronmeeeee!.

Como por arte de barrabiellu, dos uniformaos apaecieron escoltándolu y echando unes güeyaes como rayos matachinos pa les meses de la terraza. El silenciu que se fixere pudiere facer pensar que taben vacíes cuando en realidá yera tolo contrario. Los camareros, a lo zorro, foíno ya insolidario, corrieren a escondese dientro'l llocal pesllando la puerta y echando les cortines. Ún de los uniformaos arrestiellando la voz y señalando a los presentes con un deu que talamente paecía que diba soltar una andanada de los cañones d'estribor del barcu pirata de Morgan entrugó alto y claro:

-¿Quién foi?.

Dengún d'ente aquel garrapiellu cobardes gorgutó ante la entruga. L'uniformáu, dirixéndose al so compañeru, encamentólu:

-Procede tu, Pepe.

El segundu uniformáu púnxose en suelu a cuatro pates y entamó a golifar a modo, talo que'l sabuesu del mesmísimu Colombo. Al llegar a la mesa onde se sentaba un puntu calzáu con unos castellanos rescamplantes pol serbus caro, con unos pantaloninos blancos de pih.u y que lleía'l diaru llocal "Uvaspinín" d'una manera rara enforma, pues garrábalu al vies y colos testos picabaxo, el sabuesu llevantóse y acusó:

-¡Foi ésti!.

Los dos llendadores del orden llevantáronlu nel intre en pelondines y esberrelláron-y ún per cada oreya:

-¿Fuisti tú'l qu'echó'l culín o nun fuisti, eeeehhh?.

La pinpana en forma de filín de voz que l'acusáu, con un esfuerzu titánicu, foi pa sacar del so gargüelu, confesó:

-Síii... fui yo... nun sabía que... ye que yo yá... yá yo...

Derrotáu, acuruxáu y confesu, y tal como taba lleváu en pelondines, los uniformaos perdiéronse con él allalantrones camín del cuartón.

Repuestu nel so honor y dempués de dexar afitao y ensin llugar a dulda dala quién yera quién nel escalafón ciudadanu, Don Quienseya alloñóse cola cabeza bien arguyosa y alta xuxuriando con zuna:

-¡Vasallos!

Le Tourmalet.

Nunca foi pa escecer aquel primer día de xineru cuando fixo d'aguilanderu a caballu tres del guirria en Beleño. Sobre too la última parte del percorríu cuando diba yá frayáu de tantes hores enriba la siella y nun alcontraba manera dala de siguir montáu nella. Fuere tou un supliciu que-y costó andar dellos díes escocíu, doloríu y esbragáu. Una auténtica fazaña.

   
Tampoco nunca nun escaeció cuando pocos meses dempués participó en Le Tour de France. Como ciclista mediu y en llabores de gregariu, acabar esta gran preba yá lo consideraba un triunfu. Pero lo que nunca imaxinó ye que se diba convertir nel héroe de la etapa reina. Porque aquel añu ganóla nuna galopada en solitario pa escontra'l cumal de Le Tourmalet.

   
Pero'l sacrificiu mayor de la etapa foi nos dos últimos quilómetros que-y probecieron toa una vida. Entamó a sentir cómo se-y aformigaba y machucaba tol aquello y nun yera pa sentase de manera dala nel sillín. Tenía que pedaliar de pies na bicicleta ensin ser pa sofitase nél. 

Recordó entós lo que-y pasare cuando l'aguilandu y tomó una decisión heroica, acordies col altor de les circunstancies y de la etapa: diba aportar a la meta sí o sí, y si se tenía de sentar facíalo y puntu. Como si en llegando teníen que lu llevar en parigüeles. Taba dispuestu a apechugar con ello. Arreventáu, resquemáu y fechu una llaceria ganó la etapa reina en Le Tourmalet y coronóse como rei consorte del ciclismu esi día llogrando facer historia.

   
Anguaño, yá retiráu, tien colgaes nuna parede de la so casa una siella de montar a caballu y la bicicleta cola que llograre la so xesta. Cuando dalgún conocíu o hasta dalgún periodista-y entrugen por aquella parexa tán chocante qu'espón con arguyu, siempre-yos arrespuende:

 
-Con esa bicicleta corrí Le Tour de France. Y con esa siella gané la etapa reina en Le Tourmalet.